Η επίδραση του τουρισμού στην Ελληνική οικονομία.

Abstract

Το φαινόμενο του τουρισμού, ενώ εμφανίζεται σποραδικά με διάφορες μορφές από την αρχαιότητα, οργανώνεται και συστηματοποιείται από τα μισά του 19oυ αιώνα. Η ανάπτυξη των υποδομών, τα σύγχρονα μεταφορικά μέσα, η τεχνολογία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εξάπλωσή του. Τις πρώτες δεκαετίες του 20 αιώνα δημιουργήθηκε ουσιαστικά η τουριστική βιομηχανία η οποία εξελίχθηκε σε ένα σημαντικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης πολλών περιοχών. Από τη δεκαετία του 1950 ο τουρισμός άλλαξε μορφή, με κυρίαρχη τάση την «βιομηχανοποίησή» του και την ανάπτυξη του μαζικού τουρισμού. Οι επιπτώσεις του μαζικού τουρισμού, τόσο θετικές όσο και αρνητικές, έπαιξαν το σημαντικότερο ρόλο στη δημιουργία των νέων τάσεων και μορφών τουρισμού, όπως ο εναλλακτικός τουρισμός.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η πολιτικές τουρισμού σε διεθνές επίπεδο προσπάθησαν να συνδυάσουν τόσο τα οικονομικά οφέλη από το μαζικό τουρισμό, όσο και την ανάπτυξή του πάνω σε νέες αρχές όπως η αειφόρος ανάπτυξη. Κύριο μέλημα ήταν η προστασία του περιβάλλοντος και η ισόρροπη ανάπτυξη των τουριστικών περιοχών.

Η έννοια της φέρουσας ικανότητας κατέχει κεντρική θέση σχετικά με τον αειφόρο τουρισμό, κυρίως λόγω του ότι πολλές από τις αρχές του αειφόρου τουρισμού είναι βασισμένες στη θεωρία της Φέρουσας Ικανότητας. Από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού ορίζεται ως «ο μέγιστος αριθμός ατόμων που μπορούν να επισκεφθούν ταυτοχρόνως ένα τουριστικό προορισμό χωρίς να προκαλέσουν καταστροφές στο φυσικό, οικονομικό και κοινωνικό-πολιτιστικό περιβάλλον, καθώς και μη παραδεκτή απαξίωση της ποιότητάς της και ικανοποίησης του επισκέπτη».

Ο τουρισμός με τη μορφή που τον ξέρουμε σήμερα αναπτύχθηκε μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο. Εξελίχθηκε σε «κοινωνικό αγαθό» και αποτέλεσα για πολλές οικονομίες όπως η Ελληνική, το βασικό πυλώνα ανάπτυξης τους. Έτσι, εξελίχθηκε και το ίδιο το τουριστικό προϊόν, τμηματοποιήθηκε, αναπτύχθηκαν ειδικές κατηγορίες, καθώς και νέες τάσεις, με αιχμή τις εναλλακτικές μορφές τουρισμού.

Η Ελλάδα, ως μια χώρα με αναπτυγμένο τον τομέα του τουρισμού ως τη βασικότερη πηγή εισοδήματος, υπέστη όλες τις επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές της ανάπτυξης αυτής της δραστηριότητας. Τα κύρια χαρακτηριστικά του στην Ελλάδα είναι τα κάτωθι: • Εξάρτηση από το διεθνή τουρισμό • Εποχικότητα • Μη ισόρροπη κατανομή της τουριστικής ανάπτυξης • Έλλειψη κατάλληλης υποδομής στους περισσότερους τουριστικούς προορισμούς • Έλλειψη οργανωμένου και αποτελεσματικού τουριστικού marketing • Ύπαρξη ενός νομικού πλαισίου, το οποίο δεν υποστηρίζει αποτελεσματικά την τουριστική ανάπτυξη • Ο κατακερματισμός των τουριστικών επιχειρήσεων • Η απουσία συγκροτημένης πολιτικής για ειδικές και κερδοφόρες μορφές τουρισμού, όπως η κρουαζιέρα και το yachting παρά το κατάλληλο φυσικό περιβάλλον και τη γεωγραφία της χώρας που ευνοεί την ανάπτυξη τέτοιων μορφών τουρισμού

Η σχέση εγχώριου και εισερχόμενου τουρισμού ήταν κατά προσέγγιση 25/75%. Ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, ο εγχώριος τουρισμός παρουσίασε μια σοβαρή μείωση (περίπου 50%) μεταξύ 2008 και 2013. Ταυτόχρονα, ο εισερχόμενος τουρισμός είχε ανοδικές τάσεις, με αιχμή τη διετία 2012-2014, οπότε και σημείωσε σημαντική άνοδο.

Αυτή η άνοδος αντικατοπτρίζεται τόσο σε αριθμό επισκεπτών, όσο και στη συμβολή της στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Ενώ η οικονομική δραστηριότητα έχει περιοριστεί λόγω της κρίσης και το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί πάνω από 25 % τα τελευταία πέντε χρόνια, ο τουρισμός συνεχίζει την άνοδό του και αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα για την οικονομία της χώρας.

Συνοπτικά:

- Συνεχίζει να αποτελεί την ατμομηχανή της Ελληνικής οικονομίας, καθώς κατέχει ένα σημαντικό μερίδιο στην ανάπτυξη του ΑΕΠ της χώρας,

- Εκτός της άμεσης επίδρασης στο ΑΕΠ, που υπολογίζεται κατά προσέγγιση περίπου 9% τα τελευταία χρόνια, η έμμεση συμβολή του είναι πολύ μεγαλύτερη και εκτιμάται μεταξύ 20-25.

- είναι ένας κλάδος με μεγάλη διάχυση ωφελειών στην οικονομία, καθώς το αποτέλεσμα για κάθε ΕΥΡΩ τουριστικών εσόδων, το ΑΕΠ αυξάνεται κατά 2,2 έως 2,6.

- Σε τρείς νησιωτικές περιοχές (Κρήτη, Νότιο Αιγαίο. Ιόνιο), ο τουρισμός συνεισφέρει άμεσα στη δημιουργία του 50%του ΑΕΠ των περιοχών αυτών.

- Συνυπολογιζόμενων των συνολικών εισπράξεων, το σύνολό τους υπερβαίνει το σύνολο των εισπράξεων από τις εξαγωγές όλων των άλλων προιόντων

Τα παραπάνω αποτελέσματα δεν σημαίνουν ότι ο τουρισμός δεν έχει σοβαρά προβλήματα. Τα βασικότερα από αυτά είναι η εποχικότητα, οι χαμηλού επιπέδου υποδομές, η έλλειψη σημαντικών ξένων κεφαλαίων για επενδύεις, η έλλειψη ενός σύγχρονου προτύπου ανάπτυξης. Η συνέχιση και πιο αποτελεσματική συνεισφορά του τουρισμού στην Ελληνική οικονομία απαιτεί την ανάπτυξη ενός νέου προτύπου για τον τουρισμό, την έμφαση στην ανάπτυξη των περιφερειακών οικονομιών, η βιώσιμη ανάπτυξη με την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη και επέκταση των ειδικών μορφών τουρισμού. Ο τουρισμός παραμένει παρ’ όλα τα προβλήματά του το σημαντικότερο συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελληνικής οικονομίας και έχει τη δυνατότητα να παίξει καταλυτικό ρολό στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Οι τουριστικές αφίξεις από 15,5 εκ τουρίστες το 2012, έφθασαν στα 23,5 εκ το 2015 και αναμένεται νέα άνοδος στα 25 εκ για το 2016. Αντίστοιχα οι εισροές από τα 10,4 δις € το 2012, αναμένεται να φτάσουν τα 15δις € κατά το 2016. Αυτή όμως η πορεία δεν φαίνεται να ακολουθείται για τις επιχειρήσεις του τουριστικού κλάδου, οι οποίες θα πληγούν από την υπερφορολόγηση . Επιπλέον των παραγόντων που σχετίζονται με την τουριστική ανάπτυξη στη ώρα μας, οι εξελίξεις στην περιοχή μας φέρνουν νέες προκλήσεις για τον τουρισμό. Παράγοντες όπως του προσφυγικού, η εξελίξεις σε όμορες ή σε ανταγωνιστικές τουριστικά χώρες όπως η Τουρκία, αναμένεται να επηρεάσουν το τουριστικό ρεύμα προς τη χώρα μας. Και αυτό γιατί συγκεκριμένοι προορισμοί που πλήττονται από το προσφυγικό αναμένεται να παρουσιάσουν σημαντική πτώση στις αφίξεις τους. Αναγκαία προϋπόθεση για να έχει θετικό αποτέλεσμα ο τουρισμός μας είναι να εφαρμοσθούν άμεσα από την πολιτεία οι αποφάσεις που θα ληφθούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως προς την αποτελεσματική διαχείριση των προσφυγικών ροών και την εξασφάλιση της απρόσκοπτης καθημερινότητας και λειτουργίας των τοπικών κοινωνιών και των τουριστικών προορισμών ιδιαίτερα των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου που έχουν όλο αυτό το διάστημα απορροφήσει το βάρος του προσφυγικού. Επίσης οι εξελίξεις στο οικονομικό επίπεδο, με αιχμή αυτό της αύξησης της φορολογίας σε περιοχές με σημαντικό τουριστικό ενδιαφέρον, όπως και η αύξηση του ΦΠΑ, αναμένεται επίσης να έχουν αρνητικές επιδράσεις στον τουρισμό. Η άσκηση μιας οργανωμένης και καλά προσαρμοσμένης τουριστική πολιτικής , θα μπορούσε να βοηθήσει ουσιαστικά στην επίτευξη των καλύτερων αποτελεσμάτων, με ταυτόχρονη μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στον τουρισμό. Τα παραπάνω σημαντικά δεδομένα, έρχονται να προστεθούν στα εγγενή προβλήματα του Ελληνικού τουρισμού, την εποχικότητα, την εξάρτηση από το διεθνή τουρισμό, την έλλειψη αποτελεσματικής τουριστικής από το κράτος - όπως και υποδομών - και την έλλειψη αποτελεσματική ενίσχυσης ειδικών μορφών τουρισμού. Παρ’ όλα αυτά, ο τουριστικός τομέας ενώ συνεχίζει να προσφέρει διέξοδο στην οικονομική συγκυρία των τελευταίων ετών, και συνεχίζει να αποτελεί τη βαριά βιομηχανία της οικονομίας μας.